Yozgat’ın dikkat çeken ilçelerinden Çandır, tarihi kökeni ve soyu ile merak uyandırıyor. İlçenin hangi soydan geldiği ve tarih boyunca geçirdiği süreçlerle ilgili detaylar, araştırmacılar ve tarih meraklıları için önemli bir ilgi odağı. İşte Çandır’ın kökeni ve tarihi gelişimi…
ÇANDIR’IN İLÇE OLMA SÜRECİ
Çandır, 1930 yılında belediye, 1948’de bucak merkezi olmuş ve nihayet 20 Mayıs 1990’da ilçe statüsüne kavuşmuştur. İlçelik sürecinde, 15 Temmuz 1991’de ilk kaymakamın göreve başlamasıyla resmi olarak ilçe statüsü kazanmış ve bu süreç hukuken tamamlanmıştır.
KURTULUŞ SAVAŞI VE ÇANDIR’IN DURUMU
Çandır’ın Kurtuluş Savaşı’ndaki durumu, o dönemin genel yapısıyla birlikte ele alınmalıdır. Yozgat, Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu’nun birçok yerinde olduğu gibi önemli olaylara tanıklık etmiş, Kuva-yı Milliye hareketinin karşılaştığı zorluklarla ön plana çıkmıştır. Yozgat’ın Bozok olarak bilinen bölgesi, yabancı güçlerin işgaline uğramasa da yerel isyanlar nedeniyle sıkıntılı bir dönem yaşamıştır.
YOZGAT VE KURTULUŞ SAVAŞI
Yozgat, Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara merkezli 20. Kolordu’nun denetimi altında bulunuyordu. Ancak, Yozgat’ın yeni mutasarrıfı Necip Bey ve Ankara Valisi Muhittin Paşa’nın Kuva-yı Milliye hareketine karşı olumsuz tavırları nedeniyle, Sivas Kongresi’ne kadar bölgede direniş anlamında ciddi bir gelişme yaşanmamıştır. Bu durum, Muhittin Paşa’nın 1919’da Kuva-yi Milliye tarafından tutuklanması ve Necip Bey’in görevden alınmasıyla değişmiştir.
Bu süreçte, Yozgat’ta da Milli Mücadele’ye yönelik örgütlenmeler başlamış, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Yozgat şubesi kurulmuştur. Cemiyetin başına Başçavuşzade Ahmet Efendi getirilirken, müftü Hulusi Efendi, Çapanoğlu ailesinden Edip ve Celal Bey’ler de yönetim kurulunda yer almıştır. Ancak, yönetim kurulu üyeleri arasındaki anlaşmazlıklar, bölgedeki isyanların sebeplerinden biri olmuştur.
CUMHURİYET DÖNEMİ YOZGAT VE İLÇE YAPILANMASI
Cumhuriyet öncesi altmış vilayetten biri olan Yozgat, 1927 yılında Yozgat milletvekillerinden Süleyman Sırrı İçöz’ün önerisi üzerine “Yozgat” adını almıştır. Zamanla yeni ilçeler kurulmuş ve ilçe sayısı artmıştır. 1990 yılında çıkarılan kanunla birlikte Çandır da ilçe olmuş, Yozgat’ın toplam ilçe sayısı 13’e ulaşmıştır.
Çandır’ın tarihi kökeni ve Kurtuluş Savaşı’ndaki rolü, Yozgat’ın genel tarihsel süreci ile yakından bağlantılıdır. İlçenin soyu ve kökeniyle ilgili araştırmalar, bölgenin derin kültürel geçmişine ışık tutmaktadır.
