29 Ekim 1923'te TBMM'nin Cumhuriyet’i ilan etmesiyle Türkiye tarihinde yeni bir sayfa açılmış, Osmanlı İmparatorluğu'ndan kalma monarşi düzeni son bulmuştu.
Her yıl Türkiye genelinde ve yurt dışındaki diplomatik temsilciliklerde düzenlenen coşkulu kutlamalarla anılan bu büyük gün, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesi ve Cumhuriyet'e uzanan yolculuğu bir kez daha hatırlatılıyor.
OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E: BAĞIMSIZLIK YOLUNDA ADIM ADIM
Türkiye Cumhuriyeti'nin doğuşu, I. Dünya Savaşı'nın ardından işgal altına giren Anadolu topraklarında, Mustafa Kemal Paşa önderliğinde başlayan Millî Mücadele'ye dayanıyor. 1876’da Osmanlı İmparatorluğu’nda Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle yönetim biçimi değişmiş, ancak 1918’de savaşın mağlubiyetle sonuçlanması üzerine işgaller başlamıştı. İşgal karşısında Anadolu halkı, bağımsızlık mücadelesi için Atatürk liderliğinde birleşti ve 23 Nisan 1920'de Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) kuruldu. Meclis, 20 Ocak 1921’de Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nu kabul ederek egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu ilan etti. Bu tarihi adım, Cumhuriyet'in temellerini oluştururken 1 Kasım 1922'de saltanat kaldırılarak ülke yönetimi halkın iradesine teslim edildi.
CUMHURİYET DÜŞÜNCESİNİN İLK KEZ DİLE GETİRİLMESİ: 20 TEMMUZ 1919
Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet fikrini ilk kez 20 Temmuz 1919’da Erzurum Kongresi sırasında açıkladı. Atatürk, Türk devlet adamı Mazhar Müfit Kansu’ya “Hükümet şekli zamanı gelince Cumhuriyet olacaktır” sözleriyle ilerleyen dönemde hayata geçecek yönetim biçimini net olarak ortaya koydu. Millî Mücadele boyunca halkın bağımsızlık ve egemenlik için verdiği mücadele, bu hedefe ulaşmayı amaçlıyordu. 1923 yılına gelindiğinde, Lozan Antlaşması ile uluslararası alanda bağımsızlığı tescillenen Türkiye, yönetim şeklini belirleme yolunda son adımlarını attı.
CUMHURİYET’İN İLANINA GİDEN SÜREÇTEKİ GELİŞMELER
27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifa etmesiyle Türkiye siyasetinde bir kriz yaşandı. Meclis’in yeni bir kabineyi kurmakta zorlanması üzerine Atatürk, yönetim şeklinin Cumhuriyet olmasını önerdi. Bu öneriyi İsmet İnönü ile birlikte yasa taslağına dönüştürerek 29 Ekim 1923’te TBMM’ye sundu. Aynı gün yapılan oylama sonucunda Türkiye Cumhuriyeti resmen ilan edildi. Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte, modern Türkiye’nin kuruluş dönemi başladı. Ankara’da Cumhuriyet’in ilan edildiği bu özel gün, 101 pare top atışıyla halka duyurulurken, “Yaşasın Cumhuriyet” sloganlarıyla büyük bir coşku yaşandı.
CUMHURİYETİN GETİRDİĞİ YENİLİKLER VE İLKELER
Cumhuriyet'in ilanının ardından Atatürk’ün önderliğinde birçok köklü yenilik hayata geçirildi. Atatürk, Cumhuriyet’in yalnızca bir yönetim biçimi değil, toplumsal alanda da büyük değişimlerin önünü açacak bir yapı olduğuna inandı. Bu kapsamda ilk olarak, eğitimde, hukukta, ekonomide ve sosyal alanda reformlar yapılırken, modern bir devlet yapısı oluşturulmaya başlandı. Atatürk’ün “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ilkesine dayanan Cumhuriyet, halkın iradesinin devlete doğrudan yansımasını sağladı. TBMM tarafından çıkarılan kanunlar, Cumhuriyet’in hedeflerine ulaşma yolunda toplumda ve devlet yapısında büyük değişimler gerçekleştirdi.
CUMHURİYET BAYRAMI’NIN RESMİ BİR BAYRAM OLARAK İLAN EDİLMESİ
Cumhuriyet’in ilan edildiği ilk yıl olan 1923’te, halk, 29 Ekim’i büyük coşkuyla kutlasa da bu gün resmî bir bayram olarak tanımlanmamıştı. 26 Ekim 1924’te 986 sayılı kararname ile Cumhuriyet’in ilanının özel etkinliklerle kutlanması kararlaştırıldı. Cumhuriyet’in ilanı törenleriyle başlayan bu gelenek, 1925 yılından itibaren resmî bir bayram statüsü kazandı. 2 Şubat 1925’te Dışişleri Bakanlığı’nın sunduğu yasa teklifi doğrultusunda, TBMM 29 Ekim’i Cumhuriyet Bayramı olarak kabul etti ve yasa 19 Nisan 1925’te yürürlüğe girdi. Bu tarihten itibaren 29 Ekim, ülke genelinde ve dış temsilciliklerde resmî törenlerle kutlanarak Türk milletinin Cumhuriyet’e olan bağlılığını simgeler hale geldi.
101. YIL KUTLAMALARI TÜM YURTTA COŞKUYLA SÜRÜYOR
Türkiye Cumhuriyeti’nin 101. kuruluş yıl dönümü, Türkiye genelinde büyük bir coşkuyla kutlanıyor. Başkent Ankara’daki Anıtkabir ziyaretinden yurt genelindeki törenlere kadar her noktada, Cumhuriyet’in kuruluşunun gururu ve Atatürk’ün mirasına duyulan bağlılık vurgulanıyor. Cumhuriyet’in ilanından bu yana kazanılan değerler, genç nesillerin hafızasında tazelenirken, yurt dışındaki temsilciliklerimizde de kutlamalar devam ediyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin 101. yılı, her zamanki gibi, bağımsızlık ve özgürlüğün simgesi olarak tüm dünyaya duyuruluyor.
