El Kaide'nin eski lideri Ebu Muhammed El Colani’nin liderliğinde şekillenen örgüt, halihazırda 3 milyonun üzerinde sivilin yaşadığı İdlib bölgesinde güçlü bir yönetim kurmuş durumda. Peki, HTŞ nedir, amacı nedir ve Halep’e doğru gerçekleştirdiği ilerleyişin ardındaki motivasyonlar nelerdir?
HTŞ’NİN DOĞUŞU VE YAPISI
Suriye’deki iç savaşın 2011’de patlak vermesinin ardından, IŞİD lideri Ebu Bekir El Bağdadi, yakın çalışma arkadaşı olan Ebu Muhammed El Colani’yi Suriye’ye göndererek El Kaide’nin Suriye kolunu kurma görevini verdi. Bu çerçevede kurulan Nusra Cephesi, hızla büyüyerek Esad rejimi karşısında etkin bir güç haline geldi. Nusra, aynı zamanda Körfez ülkelerinden aldığı destekle, ülkenin kuzeyinde stratejik bölgeleri kontrol altına alarak petrol ve ticaret yollarını denetlemeye başladı. 2012’de ABD, Nusra Cephesi’ni terörist organizasyon olarak ilan etti.
2013’te, IŞİD lideri Bağdadi’nin Nusra’yı kendi bünyesine katma girişimi başarısız oldu. Bunun üzerine El Colani, IŞİD ile girdiği çatışmalarla kuzeybatı Suriye'den bu radikal örgütü uzaklaştırmayı başardı. El Colani, 2016’da El Kaide ile yollarını ayırarak Nusra Cephesi'ni Fetih El Şam Cephesi olarak yeniden adlandırdı. Ancak El Kaide'nin lideri Eymen El Zevahiri bu ayrılığı onaylamadı ve Nusra'dan ayrılan üst düzey isimler, HTŞ’nin bağımsızlaşma sürecini eleştirdi.
HTŞ’NİN İDEOLOJİK VE TAKTİKSEL DEĞİŞİMİ
2017 yılına gelindiğinde, El Colani, dört cihatçı grup ile birleşerek Heyet Tahrir el Şam’ı kurdu. Bu gruplar arasında Harekat Nur El Din El Zenki, Liva El Hak, Ceyş El Sünna ve Cephet Ensar El Din yer aldı. HTŞ’nin kuruluşu, El Kaide’nin tepkisini çekse de El Colani, örgütün artık hiçbir şekilde El Kaide’ye bağlı olmadığını belirtti. Ancak ABD hükümeti ve Birleşmiş Milletler, HTŞ’yi, hala El Kaide'nin Suriye'deki hedeflerine hizmet eden bir yapı olarak tanımlamaya devam etti.
HTŞ, radikal İslamcı çizgisini sürdürmesine rağmen El Kaide’nin küresel cihat söylemini terk etti. Özellikle Suriye’de faaliyet göstereceklerini vurgulayarak, Esad rejimini devirmeyi ve İran destekli milisleri bölgeden çıkarmayı amaçladıklarını iddia etti. Ancak bu açıklamalar, örgütün ideolojik dönüşümünü tartışmalı kılmakta.
İDLİB: HTŞ’NİN MERKEZİ VE GÜÇLENME SÜRECİ
HTŞ, 2015’te başlayan Astana sürecinden faydalanarak, 2017’de diğer muhalif grupları etkisiz hale getirdi ve İdlib’deki hakimiyetini pekiştirdi. 2019 yılında ise tüm İdlib’i kontrol altına aldı ve M4-M5 karayollarına saldırılar düzenleyerek bölgedeki askeri ve ekonomik gücü ele geçirdi. Türkiye’nin desteklediği Milli Ordu’nun bulunduğu bölgelere yönelik sızma girişimlerinde de bulunan HTŞ, bölgedeki diğer grupları hedef alarak askeri gücünü pekiştirdi.
EL COLANİ’NİN LİDERLİĞİ VE HTŞ’NİN ASKERİ YAPISI
El Colani, HTŞ’nin kurucusu ve lideridir. 1982 doğumlu olan El Colani, Irak’ta savaşarak radikal cihatçı hareketin içine girmiş ve 2011’de Suriye’ye gönderilmiştir. ABD, El Colani’ye yönelik 10 milyon dolar ödül koymuştur. HTŞ’nin önemli lider kadrosunda Irak uyruklu Ebu Maria El Kahtani, örgütün dini lideri Abdurrahim Attun ve Dr. Mazhar El Vis yer almaktadır. Bu isimler, HTŞ’nin IŞİD’den kopuşunun ve yerelleşme stratejisinin başlıca mimarları olarak bilinir.
HTŞ’NİN EKONOMİK YÜKSELİŞİ VE BASKICI YÖNETİMİ
HTŞ, bölgedeki ekonomiyi de denetim altına almıştır. El Şam Bankası, tüm mali işlemleri kontrol etmekte, Vatad Petrol Şirketi ise yakıt ticaretini yapmaktadır. Türkiye sınırındaki Bab El Heva kapısının kontrolü de HTŞ’nin elindedir. Örgüt, bu kapıdan giren yardımlardan ve ticari mallardan vergi alarak büyük bir gelir elde etmektedir. Ayrıca Afrin’deki Gazaviye kapısının kontrolünü de elinde bulunduran HTŞ, kaçakçılık ve haraç toplama ile ekonomik gücünü artırmıştır.
Örgüt, İdlib’de şeriat mahkemeleri kurmuş ve sivillere yönelik baskılarını artırmıştır. Birleşmiş Milletler raporlarına göre, HTŞ’nin son yıllarda işlediği sistematik şiddet, işkenceler ve yargısız infazlar bölgedeki insan hakları ihlalleri arasında öne çıkmaktadır.
HTŞ’NİN GELECEĞİ VE HALEP HAMLESİ
El Colani, HTŞ’nin radikal imajını değiştirmeye çalışsa da, örgütün ideolojisi ve şiddet politikaları devam etmektedir. Halep'e doğru gerçekleştirdiği hamle, Rusya ve Esad rejiminin İdlib’i hedef almasıyla daha da önem kazanmış durumda. HTŞ’nin bölgedeki 3 milyon sivilin güvenliğini kalkan olarak kullanmaya devam ettiği iddiaları da gündeme gelmektedir.
Örgütün geleceği, Türkiye, Esad rejimi ve Rusya arasındaki güç dengelerine bağlı olarak şekillenecek gibi görünüyor.
