Geçmişi Hititlere dayandığı bilinen ve Yozgat yöresine özgü bir gelenek olan Çiğdem Pilavı, baharın başlangıcını kutlama amacıyla gerçekleştirilen Çiğdem gezmesi ya da Hıdırellez adıyla bilinen etkinlikler çerçevesinde ortaya çıkan bir pilav türüdür. Aynı zamanda Bahar Pilavı olarak da anılan bu özel yemek, çocukların ev ev dolaşarak topladıkları çiğdem çiçekleriyle hazırlanır.
Çocuklar, önceden hazırladıkları ucu sivriltilmiş "küsküç" adı verilen çiğdem kazıklarıyla baharın habercisi olan çiğdemleri topraktan sökmekle işe başlarlar. Sarı çiçekli türler ve mor-eflatun çiçekli türlerden oluşan çiğdemler, topraktan çıkarılmak için özenle seçilir. Bu süreçte, "her zaman çiğdem çıkmaz, bazen de küsküç kırılır" şeklinde bir atasözü de kullanılır. Çiğdemler, karaçalı ağacının dalına asılır ve bu dal parçası ev ev dolaşılarak çeşitli mâniler eşliğinde yağ ve bulgur gibi malzemeler toplanır.
Toplanan malzemeler arasında öne çıkan mânilerden biri şu şekildedir: "Çiğdem çiğdem çiçecik; ebem oğlu göçecik; yağ verenin oğlu olsun; bulgur verenin kızı olsun." Yağ veren ev sahibine sarı çiğdem sunulurken, bulgur verene mor çiğdem uzatılır. Evin kapısını açmayanlara ise "dam başında boyunduruk; bekleye bekleye yorulduk; bahşiş verirsen giderik; yoksa akşama dek dururuz" şeklinde mâniyle serzenişte bulunulur.
Çocuklar arasında bölüşülen malzeme, büyüklerin yardımıyla pilav yapılır ve içine çiğdem yumruları eklenir. Bu özel pilav, birlikte yenilip eğlenceyle kutlanan bu geleneği, şehirleşme etkisi olmayan köylerde hala yaşatmaktadır. Yozgat köylerinde, çiğdem gezmesi eskiden mahalleler arası bir yarış olarak algılanır ve çiğdemi ilk gören mahalle kazanır, ardından çiğdem gezmesi o mahalle çocukları tarafından gerçekleştirilirdi.
Çiğdem Pilavı, Yozgat kökenli olmasına rağmen Sivas, Kayseri ve Amasya gibi çevre bölgelerde de benzer şekillerde pişirilmekte olup, genellikle yağmur suyu ile demlenmiş çay eşliğinde sunulmaktadır. Ayrıca, "çiğdem pilavı" terimi, çiğdem gezmesi anlamında da kullanılmakta olup, Anadolu genelinde yaygın olan "çömçe gelin" adlı yardım toplama geleneğine benzerlik göstermektedir.
