UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'ne 2018 yılında dahil edilen bu antik eser, Sarıkaya’nın Kaplıcalar Mahallesi'nde konumlanmıştır ve "Basilica Therma (Aqua Sarvenae)" olarak bilinen Roma dönemine ait bir antik kent parçasıdır.
Hamamın büyük bir kısmı zaman içinde zarar görmüş olsa da, tonozlu arka mekânın batı cephe duvarı hala ayakta durmakta ve antik dönemin izlerini taşıyor. 10 gözlü ve 2 katlı mermerden yapılmış kemerli duvar, Korint düzeni entablatur düzeniyle dikkat çeker. Yarım sütunların bazı kısımları dışında, büyüleyici duvarın alt bölümleri hasar görmüş durumdadır. Batı cephenin arkasında, 3 gözlü ve tek katlı bir kemer ile iç kemer sıralarına ait alt kısım taşları görülmektedir. Duvarın kuzey ve güney uçlarında ise dairesel havuz alanları yer alıyor.
Antik dönemde "Aquae Sarvenae" ve "Basilica Therma" olarak anılan Sarıkaya, o dönemde önemli bir kaplıca merkezi olarak biliniyordu. Roma Dönemi'ne ait hamamın tonozlu mekânına geçişi sağlayan arkat dizileri ve kornet motifli süslemeler günümüze kadar ulaşmış durumdadır. Yapı üzerine sonradan eklemeler yapılmış olsa da, 2010 yılında başlatılan temizlik kazıları sayesinde Sarıkaya Roma Hamamı'nın tarihi ihtişamı yeniden gün yüzüne çıkarılmaya çalışıldı.
SARIKAYA KAPLICALARI EFSANESİ (KRAL KIZI HAMAMI)
Sarıkaya Roma Hamamı, "Kral Kızı Hamamı" olarak bilinen etkileyici bir efsaneye sahiptir. Bu hikâye, Kayseri'de yaşayan bir Roma kralının kızının amansız bir hastalığa yakalandığı dönemde başlar. Kral, kızını birçok hekime götürür, ancak tedavi edilemez. Kızın romatizma teşhisi konur ve durumu giderek kötüleşir. Kızın ayakları tutmamaktadır, dizleri ise küt olmuştur.
Sarıkaya o dönemlerde sazlık ve bataklık bir alan iken, sıcak su kaynaklarına sahipti ve içinde çamurlu bir hamam bulunmaktaydı. Kızın son umudu olarak buraya gitmesine izin verilir. Kız, sıcak su kaynakları etrafında zaman geçirir, arkadaşlarıyla çamura girer. Sıcak su ve çamurlar, kızın sağlığına iyi gelir. Bir süre sonra hastalık geriler, kız yürüyebilir hale gelir.
Tamamen iyileşen kızın bu sıcak sudan şifa bulduğu anlaşılır. Kızın babası, buraya mermer bir havuz yaptırır ve etrafını büyük taşlarla çevirir. Başlangıçta ıssız olan bu havuz etrafında yeni bir şehir kurulur ve şehre kızın adı verilir. Bu şehir, "Öper" veya "Hoperi" olarak anılır. Ancak büyük bir deprem sonucunda bu şehir yok olur ve sadece hamamların bulunduğu yer ayakta kalır. Bu büyük şehir yok olmuş olabilir, ancak Sarıkaya Kaplıcaları, bu etkileyici efsane ve tarihi zenginliklerle unutulmaz bir deneyim sunuyor.
